Uyarıcı dopingler, ya sinir sistemini uyarıp yorgunluğun gecikmesini yada solunum-dolaşım sistemlerini uyararak organizmayı yedeklerini kullanmaya zorlamaktadırlar. Bu ilaçlar genellikle uzun süreli etkinlikler ve dayanıklılık gerektiren sporlarda kullanılırlar. Bu ilaçlara sempatomimetik ilaçlarda denir.
Uyarıcı Dopingler
Örnek olarak aşağıdaki ilaçlar verilebilir.
- Amfepramon
- Amfetaminil
- Amphetamin
- Cocain
- Coffein
- Ephedrin
- Etafedrin
- Morazıon
- Niketamid
- Pemolin
- Pipradol
- Prolintan
- Pyrovaleron
- Pseudoephedrin
- Solbutamol
- Strychire
- Terbutaline
Uyarıcı dopingler (stimulanlar) genelde şu dört başlık altında incelenirler.
- Amfetaminler,
- Efedrin ve B Agonistler,
- Kafein,
- Kokain
Amfetaminler
Son yıllarda yapılan çalışmalarda amfetamin kullanımının performansı arttırmadığı yolunda bulgular elde edilmiştir. Bu ilaçların temel kullanım amaçları yorgunluğun azaltılması ve uykusuzluğun giderilmesidir. Amfetamin kullanımı sonucu oluşan bazı fonksiyonel değişimler şu şekildedir;
- Kan basıncı ve kalp atım hızında artma,
- O2 tüketimi ve metabolik hızın artışı,
- Uyku süresinin azalımı,
- Solunum sıklığı artışıdır.
Etki süreleri 30-90 dakika olan amfetaminler yorgunluğu önlemedikleri gibi, yorgunluğu gizleyerek, yorgunluk alarm sistemlerini baskılamakta ve böylece istenilmeyen etkilere neden olmaktadırlar.
Uzun süreli kullanımı bağımlılığa yol açan amfetaminlerin yan etkileri ise baş ağrısı, sersemlik, ateş, psikoz, kalp ritim bozuklukları, beyin kanaması ve hatta ölümdür.
Efedrin ve B Agonistler
Etkileri amfetaminlere benzeyen bu ilaçlar ağız ve solunum yoluyla kullanılırlar.
Kafein
Son yıllarda amfetamin kullanımı azalmakta fakat kafein kullanımı artmaktadır. Kafein ve onunla ilgili diğüer maddeler kolalı içeceklerde, çay ve kahvede bolea bulunmaktadır. Sporcularda yorgunluğu gidermek ve lipit metabolizmasını hızlandırarak performansın arttırılması amacıyla kullanılırlar.
Özellikle dayanıklılık sporlarında O2 tüketimi ve metabolik hızı, kalp atım hızı-hacmi, lipit metabolizması ve iskelet kası kontraktilitesini arttırıcı özelliklerinde dolayı yoğun olarak kullanılmaktadır. Kafeinin sinir sisteminide uyardığı bildirilmektedir. Diüretik etkiye de sahip olan kafeinin bu etkisi maroton gibi sporlarda arzu edilmeyen bir durumdur.
Kafeinin yan etkileri ise taşikardi, kalp ritim bozuklukları, migren, yorgunluk, huzursuzluk, bağ ağrıları ve depresyon şekillerinde ortaya çıkmaktadır.
Kokain
Burundan çekme, tütünle karıştırıp içme veya intravenöz enjeksiyon yolu ile kullanılabilen kokain çabuk metabolize olur ve 24 saatte, idrarla atılır. Merkezi sinir sistemini, dolaşım ve solunum sistemini uyarıcı etkilerinin yanı sıra ağrı kesici özelliğede sahiptir. Yüksek dozda alımı kalp ritim bozuklukları, koma ve ölüme neden olur.
Yararlanılan Kaynak : Prof. Dr. Mehmet GÜNAY, Prof. Dr. Kemal TAMER, Prof. Dr. İbrahim CİCİOĞLU, Spor Fizyolojisi ve Performans Ölçümü, Gazi Kitabevi, Ocak 2013