Dumazedier; Boş Zamanın Temel Fonksiyonları‘nın üç tane olduğundan bahsetmektedir. Bu fonksiyonlar; dinlenme veya kendini bırakma, eğlenme ve kendini geliştirme veya kişisel gelişimdir.
Boş zaman çok geniş bir kavram olmakla birlikte öncelikle boş zaman hakkının ne olduğunu anlamak açısından bu makalemi okuyabilirsiniz.
Boş Zamanın Temel Fonksiyonları
Dinlenme fonksiyonu: Boş zamanı en fazla karakterize eden ve farklı algılamalarla, çalışma hayatı tarihi boyunca değerlendirilen bir temel fonksiyondur.
Boş zamanın temel fonksiyonları’ndan biri olan dinlenme, yeniden elde etme veya iş sonrası stres ve yorgunluk atma ile bedensel aşınmaları ve ruhsal gerilimleri kaldıran bir fonksiyon üstlenmiştir. Çalışma saatinin günde 12-15 saatler olduğu sanayi devriminin ilk dönemlerinde, işçilerin boş zamanları sadece fiziksel gücü yeniden elde etmek anlamında dinlenme fonksiyonunu yerine getirilerek dolduruluyordu. Çalışan için boş zaman, sadece bir sonraki çalışma gününe, fiziksel olarak hazırlamayı ifade ediyordu.
Günümüz sanayileşmiş toplumlarında çalışma ve çalışma dışı süreleri düzene konulmuş, çağdaş insan için ise, dinlenme, bedensel ve ruhsal yönden yenilenmek için aktif veya pasif birçok boş zaman değerlendirme etkinliğini (örneğin; aza yorgunluktaki ve genellikle yarışma içermeyen turistik ve sağlıksal nedenlere dayanan spor faaliyetleri, balık avı, trekking, ya da TV seyretmek, gibi) gerçekleştirilmesini ifade etmektedir.
İnsan gücüne, ihtiyaçlara, endüstriyel üretimin uyumuna çok az dayanan yaşanılan bu yeni toplumun hızlı değişimi boş zamanın rolünü artırmıştır. İş monotonluğundan kurtularak, neyi isterse onu takip etmek, gönüllü aktivitelerle oyalanmak, çevre ve insanların baskısından uzaklaşmak, kibar olmak konusunda özgür olmak ve kişinin kendi doğrularıyla yaşamak istemesi, hızlı tempoda çalışan çağdaş insanın dinlenme tercihini yapabileceği boş zaman olgusunu ön plana çıkarmaktadır.
Eğlenme fonksiyonu: Can sıkıntısını yok eden veya sıkıntı sonrası eğlenme ve rahatlamayı ifade eden, yarışmanın oyun zevkine ağır basmadığı, tüm spor uğraşları ile diğer etkinlikleri ister gayretli, ister pasif olsun günlük ihtiyaçların gerektirmediği bazı aktivite tiplerine boş zamanın temel fonksiyonları açısından katılım fırsatı sağlarlar. Eğlenmek, zamanı hoş bir şekilde geçirmek ve bunu bazen can sıkıntısından kurtulmak için değil, ayrıca tasayı, merakı vb. gidermek için yapmak anlamını da taşımaktadır.
Gelişim fonksiyonu ise: İnsan düşüncesini, günlük eylemlerin otomatizminden kurtaran, daha geniş sosyal katılıma zemin hazırlayan ve insanın kişiliğini geliştirmesine ve gösterilmesine eğilimli olan, çıkarcı olmayan faaliyetleri içerir. Boş zamanda bilgi almak ya da vermek, bir kültürü geliştirmek ihtiyacının ağır bastığı uğraşılar, aniden ortaya çıkan ya da örgütlenmiş gönüllü sosyal faaliyetlere katılma ihtiyacının ağır bastığı etkinlikler olarak kendisini göstermektedir.
İnsanın, boş zamanın gelişim fonksiyonu içerisinde duyarlılığını mükemmelleştirebileceği söylenebilir. İnsan kendisine yeni bir yaşama değeri scalası yaratarak, kendine bir yaşama tarzı hazırlar.
Böylece, yığınların zaman harcamakta kullanıldığı otomatik, basmakalıp zaman geçirme usullerinden kurtulabilir. En azından yığın gibi hareket etme zorunda kaldığında, kendi kişiliğinin gelişmesini göz önünde tutar. Kendini bütünüyle yığınlaşmaya bırakmaz, ama en önemlisi böylece yeni şahsi yaratıcılık ve ifade usulleri elde ederek, varlığının derinliklerindeki bütün güçleri geliştirerek ortaya çıkarmak imkanını sağlayabilir.
Boş zaman, insanın kendisini mesleki alanda da geliştirmesine imkan yaratır. Boş zaman, bu yönde bir gelişim fonksiyonu yaratırken, durmadan gelişen günümüz toplumunun sorumluluklarını yüklenebilmek için insanın yeni bilgilerle donatılmasına fırsat sağlar.
Geleneksel meslek (zanaat) anlayışının kaybolup yerine “bir işte çalışma” düzenin oluştuğu ve üretim teniklerinin değiştiği makinalaşan günümüzde, insanın gittikçe derinleşen psikolojik ve sosyal huzursuzluklarını giderebilecek bir ortam, ancak işten arta kalan zamanlarda yaratılabilmektedir. Bu fonksiyonu, boş zaman üstlenmiştir. Herhangi bir işyerinde binlerce defa aynen tekrarladığı bir hareketin ne işe yaradığını, ne gibi sonuçlar doğurduğunu bile bazen bilmeyen, kendisini zaman zaman bu otomasyon içinde çalıştırdığı makinaların bir küçük dişlisinden ibaret hisseden insanın, toplumla entegrasyonunun, kendisiyle barışıklığını sağlayacak, ona ancak boş zaman mutfağında sunulacak etkinliklerle mümkün olabilecektir.
Burada problem, çalıştığı işin bir hiç durumuna düşürdüğü bu insanın, kişisel ve toplumsal sorunlarının çözümünde bir imkan olarak ortaya konulan boş zamanın, ticari ve pasif değerler taşıyan etkinliklerle doldurularak, yine bu kişinin bir hiç durumuna düşürülmesi korkusunda oluşmaktadır.
Boş zamanın temel fonksiyonları hakkında soru, görüş ve önerilerinizi aşağıda ki yorum bölümünden bizlere iletebilirsiniz.
[quotes quotes_style=”bquotes”]Yararlanılan Kaynak : Prof. Dr. Suat KARAKÜÇÜK, EKOREKREASYON Rekreasyon ve Çevre, Gazi Kitabevi, Nisan 2016[/quotes]
